Zijn we écht drukker dan vroeger?

Versnelling lijkt de kern van onze moderne samenleving geworden. We hebben het druk-druk-druk en daar zijn we helemaal niet happy mee. Maar hebben we het ook echt drukker dan vroeger of willen we gewoon meer? De Duitse socioloog Hartmut Rosa wordt een onthaastingsgoeroe genoemd omdat hij onderzoeken deed naar de versnelling van deze tijd en er een aantal boeken over schreef. De versnelling begon tijdens de industrialisatie van de 19e eeuw toen fabrieken spullen maakten, zoals computers, stofzuigers en wasmachines, die ons werk uit handen zouden nemen en daarmee tijd en energie zouden besparen. De tijd die beschikbaar kwam door het inzetten van deze apparaten hebben we alleen niet gebruikt om kalmer en gemakkelijker te leven, maar zijn we gaan vullen met ‘meer’, zo stelt Rosa. Dat geeft ons het gevoel dat we drukker zijn dan vroeger.
 

Dagindeling grotendeels gelijk gebleven

Mede door de opkomst van alle technologische innovaties, die ons ook veel positieve mogelijkheden bieden, dwingt de eenentwintigste eeuw ons volgens Rosa tot een tempo dat bijna niet meer is vol te houden. De Vrije Universiteit Brussel deed in 2013 een onderzoek naar tijdsbesteding en het blijkt dat we onze dagelijkse gewoonten in de afgelopen vijftien jaar niet echt hebben veranderd. De indeling van onze dag is grotendeels gelijk gebleven. We zijn wel iets meer gaan werken in de laatste jaren, maar veel minder mensen hoeven tegenwoordig ’s avonds of ’s nachts door te werken. Rond 1900 werkten de meeste mensen maar liefst zes dagen per week zo’n twaalf uur per dag. Ook vrouwen en kinderen werkten mee. De achturige werkdag werd in 1919 ingevoerd. Huishoudens, dus beide partners samen, zijn sinds 1986 16% meer gaan werken, van 44 uur naar 51 uur per week. Dat stelt een tweejaarlijkse arbeidsmarktrapportage van het Sociaal en Cultureel Planbureau.  
 

We doen meer tegelijk

Maar… we doen nu veel meer en we doen meer dingen tegelijk. Socioloog en onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel Theun Pieter van Tienoven stelt dat de moderne technologie hier een belangrijke rol in speelt. Een enorme hoeveelheid e-mails die we op ons werk verwerken en de sociale druk van social media brengen stress met zich mee. Steeds meer werknemers krijgen hun mail via de telefoon en beantwoorden deze ’s avonds nog even. Kortom we zijn 24 uur bereikbaar en online. Dit is niet iets wat zal veranderen in de komende jaren, het is slechts iets waar we beter mee om moeten leren gaan.

Leren om kalmer te leven

Sterker nog: er wordt alleen maar meer geïnnoveerd en er komen steeds geavanceerdere apparaten die het leven ‘gemakkelijker’ maken. Denk alleen al aan de komst van robots, die in de toekomst wellicht alleen maar meer werk van ons overnemen. Het is daarom goed als we leren om deze tijd ook daadwerkelijk te gebruiken om kalmer te leven en onszelf meer rust te gunnen.
 

Tegenbeweging: versimpelen en minimaliseren

Ook het kapitalisme is volgens Hartmut Rosa een belangrijke aanjager van de haast die we tegenwoordig ervaren: versnellen om een status-quo te behouden. Als tegenbeweging ontstaat er steeds meer behoefte aan een simpeler en overzichtelijker leven. Dit blijkt wel uit de succesvolle verkoopcijfers van de boeken die uitkomen over opruimen, ontspullen, versimpelen en minimaliseren. We willen weg van al die prikkels en mogelijkheden. We willen meer rust en dat betekent dat we keuzes moeten maken en onze prioriteiten bepalen. Wat vind ik belangrijk, wat wil ik écht aanschaffen en waar wil ik mijn tijd werkelijk aan besteden?
 

Explosie van to-do-lijstjes

We zijn, mede door de consumptiemaatschappij, gericht op ‘meer, meer, meer’, al komen steeds meer mensen hiervan terug. Rosa noemt het de moderne accumulatielogica, de eis om steeds meer te stapelen. De moderne maatschappij wordt gekenmerkt door een explosie van to-do-lijstjes. Voortdurend iets ‘moeten’ doen om kapitaal te verwerven op allerlei vlakken. En dat zorgt nou juist voor die versnelling. We zijn spullen, maar ook activiteiten aan het stapelen. En we vinden het steeds moeilijker om ‘niets’ te doen. We willen zelfs ‘iets’ doen om te ontspannen: yoga, meditatie of tv kijken. Dan mogen we eindelijk ontspannen van onszelf.

Simpelweg onthaasten is te kort door de bocht. Rosa stelt dat onthaasting in onze moderne samenleving voor velen een onmogelijk doel is. Een basisinkomen kan mensen wellicht helpen om zich aan de tredmolen te onttrekken. Maar het gaat vooral om ons opnieuw te leren verhouden met de wereld zoals deze nu is. Prioriteiten stellen, grenzen aangeven en ons beseffen dat het niet gaat om ‘meer’, maar vooral om wat ons nou echt gelukkig maakt in het leven.
 

Bronnen