De kracht van voorlezen
Hoogleraar Adriana Bus over de voordelen van voorlezen
Ieder jaar zijn eind januari de Nationale Voorleesdagen. Basisscholen, bibliotheken, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven geven dan massaal aandacht aan het voorlezen. Er zitten dan ook nogal wat voordelen aan het voorlezen aan kinderen, zo vertelt Adriana Bus, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Waarom is voorlezen aan kinderen belangrijk?
“In ons BoekStart onderzoek (2015) konden we laten zien dat er al op 15 maanden meetbare verschillen in woordenschat zijn. Het bleek dat met 15 maanden kinderen meer woorden begrepen als hun ouders rond 8 maanden dagelijks voorlezen. Geen enkele andere activiteit is zo’n rijke bron voor taalontwikkeling als voorlezen. In vergelijking met andere taalactiviteiten met jonge kinderen, zoals praten tijdens het eten of verschonen of samen spelen, lokt voorlezen veruit de meeste taal uit bij volwassenen en kinderen. Voorlezen zou dus 1 of 2 keer per dag terugkerende routine moeten zijn.”
Wat zijn bewezen effecten van voorlezen?
“Leesvaardigheid is een belangrijk onderdeel in de klas en voorlezen blijkt een goede voorspeller te zijn voor succes op school. Als we al het onderzoek dat tot nu toe gedaan is samenvoegen, komen we tot een opmerkelijke bevinding: 68.000 van de 100.000 kinderen die veel zijn voorgelezen hebben een goede leesvaardigheid op de basisschool. In de groep die weinig is voorgelezen loopt dat aantal terug tot 31.000 van de 100.000 kinderen.”
Zijn er meer voordelen?
“Al jong voorgelezen kinderen hebben een veel grotere woordenschat dan niet-lezers, een verschil dat op de basisschool en daarna niet meer verdwijnt. Het wordt alleen maar groter. Onder studenten aan de universiteit zie je de verschillen nog steeds terug. Andere effecten betreffen het functioneren in complexe sociale situaties. Het lezen van literatuur helpt bij het herkennen van complexe emoties en daarop adequaat te reageren.”
‘Kinderen die veel zijn voorgelezen hebben later een veel betere leesvaardigheid’
Op welke leeftijd is het goed met voorlezen te beginnen?
“De allerjongsten moeten eerst ontdekken wat voorlezen is. Het duurt een tijdje voordat een kind interesse heeft in de inhoud van het boek. In eerste instantie stoppen ze het in de mond of gooien ermee. Je kunt proberen de aandacht geleidelijk te verplaatsen van het boek als ding dat je kunt aanraken en bewegen, naar iets met een inhoud waaraan veel te beleven valt. Verwacht niet dat een baby van 5 maanden je daar meteen in volgt.”
Hoe lezen we voor verschillende leeftijden?
“Bij de allerjongsten pak je het uiteraard anders aan dan bij kinderen van drie en ouder. Een baby van acht maanden kan nog niet stil zitten luisteren. Je volgt de interesse van de baby: waar kijkt hij naar? Wat trekt de aandacht? En praat daarover. Bij oudere kinderen lees je de tekst voor en ga je in op hun spontane reacties.”
Maakt interactief voorlezen verschil?
“Rond voorlezen zijn veel mythes gevormd. Er wordt wel beweerd dat voorlezen vooral effectief is als je veel praat over de tekst. Ouders zouden vragen moeten stellen om te stimuleren dat kinderen de taal gaan begrijpen en gebeurtenissen met hun eigen ervaringen in verband kunnen brengen. Ik ben er niet van overtuigd dat de voorlezer voortdurend van alles moet uitleggen. Het is niet belangrijk alles meteen te begrijpen. Kinderen willen verhalen graag meerdere keren horen, en dat is een goede manier om geleidelijk meer te gaan begrijpen en het verhaalbegrip te verdiepen. Het belangrijkste is dat volwassenen en kinderen samen plezier beleven aan lezen.”
“Lees dagelijks voor, er is geen equivalent. En zorg daarnaast ook voor digitale boeken van goede kwaliteit waarmee het kind aan de slag kan op telefoon of tablet.”
Zijn voorleesapps een goed idee?
“Momenteel verschijnen er inderdaad ook digitale boeken voor op een telefoon of tablet. Kinderen besteden veel tijd op deze apparaten. Digitale boeken kunnen ervoor zorgen dat dit goed-bestede tijd is. Helaas zijn goede educatieve apps zeldzaam (Sari et al., 2017). In een goed digitaal boek zijn hulpmiddelen ingebouwd die kinderen helpen om optimaal gebruik te maken van het plaatje bij het begrijpen van het verhaal. Omdat het verhaal door de computer wordt voorgelezen kunnen ze het verhaal ook zonder volwassene lezen. Al heeft het zeker toegevoegde waarde als een volwassene meekijkt; samen genieten geeft meerwaarde. Goede digitale boeken zijn bijvoorbeeld ‘Mama kwijt’ of ‘Nippertje’. Het blijkt dat ouders deze niet snel kopen omdat ze denken dat het gewoon een filmpje is waarmee je verder niks kan doen. Ze zien over het hoofd dat het om een heel slim gemaakt filmpje gaat dat hun kind helpt bij het begrijpen van de verhalende tekst en de moeilijke woorden daarin en zo verhaalbegrip en taalontwikkeling ondersteunt.”
Voorleestips
- Het prentenboek van het jaar 2018 is ‘Ssst! De tijger slaapt’, geschreven en geïllustreerd door Britta Teckentrup.
- Bureau Leesbevordering en Taalstimulering Elly van der Linden geeft workshops en trainingen Voorlezen thuis en in de kinderopvang (ellyvanderlinden.nl).
- Nippertje is een voorleesapp over een egel die alles altijd op het laatste nippertje doet, via de App Store (€ 3,49) van Gottmer Uitgevers Groep B.V.
- Heleen van den Berg, Adriana G. Bus 2015. BoekStart maakt baby’s slimmer , Stichting Lezen Reeks, Deel 24.
- Sari et al. 2017. What are we downloading for our children? Best-selling children’s apps in four European countries.
- Journals.sagepub.com