Altijd online: hebben we nog wel écht contact?

4 op de 10 Nederlanders zeggen dat ze geen dag zonder hun telefoon kunnen, en bijna 70 procent ergert zich aan mensen die te veel met hun telefoon bezig zijn, zo blijkt uit onderzoek*. We kijken gemiddeld 5 keer per uur op het schermpje en een kwart van de Nederlanders vindt zelf ook dat hij er te veel mee bezig is. 1 op de 5 noemt zichzelf zelfs verslaafd aan zijn telefoon. Maar is dat werkelijk een ding?

Telefoonverslaving

Francisca Kramer is psycholoog en co-auteur van het Psychologisch handboek voor de niet zo perfecte vrouw: “Dit is inderdaad een risico. Verslaving is zo hardnekkig, omdat het werkt via het beloningscentrum in het brein. Het pingeltje van een Whatsapp die binnenkomt kan worden vergeleken met de bel van Pavlov en zijn hondje. Al bij het horen van de bel begon de hond te kwijlen, omdat hij wist dat nu zijn eten eraan kwam. Zo werkt dat ook bij ons, omdat we weten: er is een bericht, er is nieuws, we krijgen aandacht. Dat is moeilijk te weerstaan. Zo’n 40 procent van alle verslavingen kan inmiddels worden toegeschreven aan digitaal verkeer.”

Gaat dit ten koste van echt contact?

Zeker jongere mensen kunnen zich niet eens een leven meer voorstellen zonder smartphone. Maar ook ouderen zitten steeds vaker gebogen over hun telefoon in de trein, op straat of op werk. Het maakt het gemakkelijker om contact te maken of te houden, maar is er ook een andere kant? In hoeverre gaat onze ‘online verslaving’ ten koste van echt contact? Bellen we elkaar ook nog wel? En steken we niet meer tijd in Facebook dan in real-life afspraken?

Sociale revolutie

Francisca: “Het veelvuldig gebruik van de mobiele telefoon of tablet heeft extreem veel invloed op de omgang met elkaar. Het is dé grote sociale revolutie van deze eeuw. Vooral bij kinderen is dit gedrag heel goed zichtbaar. Op een feestje zie je ze vaak in groepjes bij elkaar zitten turen naar hun scherm. Kinderen hebben hierin wel grenzen nodig. Kinderen die al jong verslaafd zijn aan apparaten, zijn namelijk ook vatbaarder voor andere vormen van verslaving. Toch denk ik dat het voor volwassenen meevalt. Het is eerder een aanvulling dan een vervanging en misschien wel een verrijking. Doordat er ook veelvuldig digitaal contact is, heb je veel meer onderwerpen om bij aan te haken als je elkaar in werkelijkheid ziet. Je deelt even wat foto’s met elkaar waardoor je anderen op een makkelijke manier deelgenoot maakt van je leven.”

Behoefte om erbij te horen

Waarom vinden we het zo fijn om ons leven te delen? Twee psychologen schreven er in de tachtiger jaren van de vorige eeuw al een invloedrijk stuk over: The Need to Belong. We willen erbij horen. Francisca: “De titel grijpt terug naar de oertijd, waarin we overleefden door bij een groep te horen. Je had elkaar nodig voor eten, drinken en het grootbrengen van kinderen. Kortom, zonder groep ging je dood. Deze behoefte om ergens bij te horen zit nog sterk in ons DNA verweven. Ondanks dat we onszelf tegenwoordig makkelijk alleen kunnen redden, blijven we altijd een schreeuwende sociale behoefte houden. Niet voor niets is eenzaamheid ontzettend slecht voor de gezondheid; het vergroot de kans bijvoorbeeld op een hartaanval.”

Tips om de balans te vinden

Wanneer je geen controle meer hebt en steeds opnieuw checkt of er nieuwe berichten zijn of nieuwe updates op social media, als je in paniek raakt als je je telefoon bent vergeten of als je slaapproblemen krijgt, dan kun je gaan spreken van een probleem. Je gewone leven gaat er onder lijden. Ook als je in je ‘gewone’ leven veel bezig bent met plannen wat je straks online gaat doen: wat je gaat zeggen in een tweet of wat je gaat afbeelden op Instagram, dan ben je misschien vergeten dat het vooral gaat om het echte leven ervaren, in plaats van een online leven. Hoe vinden we de juiste balans?

De verleiding weerstaan

Fransica: “Het is belangrijk om grenzen te stellen aan het gebruik. Anders kan het wél ten koste gaan van echt contact. Bijvoorbeeld in gezinnen waar de iPad of telefoon een vaste tafelgenoot is en er nooit meer een gesprek aan tafel wordt gevoerd. Maak heldere afspraken over wanneer de telefoons wel en niet gebruikt mogen worden en zorg er dan ook voor dat dit wordt gehandhaafd. In Amerika geldt soms onder vrienden de regel dat alle telefoons op een hoop worden gegooid tijdens een etentje in een restaurant. De eerste die de verleiding niet kan weerstaan om op zijn telefoon te kijken, betaalt het hele etentje”, aldus Francisca. Je kunt ook jezelf beter beschermen, bijvoorbeeld door je telefoon vaker op stil te zetten, zodat het makkelijker wordt om de verleiding te weerstaan om steeds te kijken als je een pingeltje of belletje hoort. Of spreek met jezelf af dat je maar één keer per uur je telefoon checkt.

Achter slot en grendel

Ook zou er binnenkort een kastje op de markt komen met een tijdsslot. Je kunt je telefoon daarin leggen en instellen op welk tijdstip de kluis weer opengaat. Uit onderzoek van Nuon in 2015 bleek trouwens dat ons liefdesleven de grote dupe is van het veelvuldig gebruik van tablets en smartphones. Wie regelmatig een mobiel apparaat mee naar bed neemt, merkt dat direct aan de activiteiten in bed. Gemiddeld 1 op de 3 mensen heeft hier last van, ze geven in het onderzoek aan dat ze hierdoor minder vaak de liefde bedrijven. Misschien is dat wel een hele goede reden om de smartphone in ieder geval buiten de slaapkamer te houden…

Tips om schermtijd in te perken:

• Zet je telefoon op stil
• Spreek met jezelf af dat je je telefoon maar één keer per uur checkt
• Leg de telefoon niet standaard naast je bed of tijdens het eten naast je bord
• Spreek met vrienden van te voren af dat de telefoon uitblijft
• Geef het goede voorbeeld aan je kinderen