Van zelfkritiek naar zelfcompassie

Hoe reageer jij wanneer een goede vriend(in) je vertelt dat hij of zij een blunder of misstap heeft begaan? Deze vraag stel ik aan het begin van iedere zelfcompassietraining aan mijn cursisten. Die dan bijna allemaal antwoorden dat ze begripvol, mild en ondersteunend zijn. En, vraag ik vervolgens, als jíj nu degene bent die iets verkeerds heeft gedaan of gezegd? Eh, dát wordt een heel ander verhaal…. Dan klinkt er forse zelfkritiek. En zeggen de meesten dingen tegen zichzelf als: “Hoe kon je zo stom zijn? Kluns! Je leert het ook nooit!” 

Wat is zelfcompassie?

Zelfcompassie is, heel kort omschreven, omgaan met jezelf zoals je dat zou doen met een goede vriend of vriendin. Toch zijn we in het Westen niet erg gewend om mild en ondersteunend voor onszelf te zijn. Terwijl dit hard nodig is, benadrukt Kristin Neff, een van de grondleggers van zelfcompassiecursussen, omdat wij mensen in ons dagelijks leven lijden tegenkomen. Allemaal. Onvermijdelijk. Groot lijden als chronische pijn, het verlies van een baan of van een dierbare. Klein leed als files, meningsverschillen of een lastige leidinggevende.

Zelfkritiek verhoogt je stressniveau

Maar zelfs bij tegenslag zijn we zijn vaak kritisch, streng, hard voor onszelf.  Neff laat in één van haar onderzoeken zien dat maar liefst 78 procent van de mensen het makkelijker vindt om begripvol en vriendelijk te zijn voor een ander die het moeilijk heeft, dan voor zichzelf. Dit vergroot ons lijden en verhoogt ons stressniveau: we hebben dan niet alleen last van tegenslag, maar ook nog van zelfkritiek. We halen onszelf naar beneden en praten onszelf letterlijk verder de put in.

Zelfcompassie in opkomst

Het goed nieuws is: dit valt te veranderen. In de voetsporen van de groeiende populariteit van mindfulness is zelfcompassie in Nederland ook steeds meer in opkomst. Het borduurt voort op mindfulness of ‘opmerkzaamheid’, want willen wij onszelf compassie kunnen geven, dan moeten we eerst wel ópmerken dat we lijden. De tweede stap is: vriendelijkheid, aardig(er) en begripvol zijn tegen jezelf wanneer je lijdt of faalt, in plaats van jezelf te bestraffen met zelfkritiek.

Wie is jouw interne criticus?

Die vriendelijkheid kan actief worden aangeleerd, in oefeningen waarbij cursisten hun ‘interne criticus’ beter leren kennen. Wat zégt die eigenlijk? Vervolgens leren zij deze stem om te zetten in een ‘innerlijke helper’. Meditaties met een soort mantra’s in mildheid, en met zachte yoga-oefeningen kunnen helpen. Het is heel boeiend om te zien hoeveel er kan veranderen bij deelnemers. En, mooie bijkomstigheid: wie milder wordt tegenover zichzelf, wordt dit als vanzelf ook tegen anderen.  

Waarom gezond?

Kristin Neff was de eerste die zelfcompassie in 2003 wetenschappelijk begon te onderzoeken; inmiddels zijn er zo’n 1200 onderzoeken naar gedaan, door verschillende wetenschappers. Hieruit blijkt dat de beoefening van zelfcompassie een gunstig effect heeft op de gezondheid. Mensen die compassie voor zichzelf ontwikkelen worden minder angstig, minder depressief en minder gestrest. Ook blijkt dat mensen met zelfcompassie niet ‘soft’ of te toegeeflijk zijn: ze bewaken juist goed hun grenzen én hun gezondheid. Doordat ze het belangrijk vinden om goed voor zichzelf te zorgen, zijn ze beheerster in de omgang met alcohol en eten. Overmatig perfectionisme en ontevredenheid over het eigen lichaam nemen af.

Meer over zelfcompassietrainingen op www.zelfcompassietraining.info.